De zoektocht naar balans tussen belasting en ontspanning

Massage wordt al toegepast sinds de vroegste Oudheid toen artsen nog maar een heel summiere kennis hadden van het menselijk lichaam maar al wel het inzicht dat het vermoeidheid, ziekte en bijvoorbeeld ook blessures kon verminderen.

Al in de 5e eeuw v.Chr. richtten de oude Grieken massagescholen op en had Hippocrates al ontdekt dal wrijven in opwaartse richting (naar het hart) een beter effect had dan het wrijven van het hart af. In de Oosterse wereld heeft massage haar rol altijd behouden en verder ontwikkeld maar in het Westen verdween massage met de instorting van het Romeinse Rijk grotendeels uit het zicht. Maar het dook er weer voorzichtig op in de 16e eeuw. Eerst in Frankrijk, maar gevolgd door Engeland, Zweden, Duitsland, Rusland en in Nederland zelf.

Genootschappen voor massage

Eind 19e eeuw werden er zelfs genootschappen opgericht om de massage meer te bevorderen. In Nederland werd in 1889 het Genootschap voor Heilgymnastiek en Massage opgericht dat in 1920 de eerste opleiding tot sportmasseur instelde. Met het in 1926 verschijnende "Handbuch der Massage und Heilgymnastik" zette Kirchberg een doorslaggevende stap in de doorbraak en vooral ook de erkenning van massage (en fysiotherapie) in de Westerse wereld.

In 1954 ontstond het huidige Nederlands Genootschap voor Sportmassage. In deze opleving trad nog weer een kortstondige kentering op door de enorme ontwikkelingen die de klassieke geneeskunde in de 20e eeuw kende en die de traditionele geneeswijzen opnieuw wat naar de achtergrond verwezen, maar niet voor lang. Want geleidelijk aan kreeg toch de moderne mens in het steeds veeleisender en hectischer leven, naast de voortschrijdende technologie en medicamenteuze benaderingen weer blijvender oog voor de meer 'natuurlijke' waarden van massage en andere aanverwante methoden. Massage wordt inmiddels beschouwd als een effectieve behandelingsmethode die een gedegen kennis van het menselijk lichaam koppelt aan zowel medisch-technische als aan psychologische inzichten.

Wat "doet" massage en waarom?

Dal massage werkt wordt dus erkend. Maar hoe en waarom doet het dat? Naast wetenschappelijke onderbouwing heeft vooral ook de praktijk haar bewijzen overtuigend geleverd. Er is bij massage enerzijds sprake van een lokaal effect en anderzijds van algemenere invloeden op het lichaam. En daar zijn een aanlal verschillende verklaringen voor. Massage is per definitie een mechanische prikkel, maar er zijn ook andere dan alleen mechanische verklaringen voor het effect dat het uiteindelijk heeft. Laten we eerst eens kijken naar de 'mechanische verklaring'. Door massage ontstaat warmte: in eerste instantie heel direct in de huid door de lichte wrijving, maar ook in het onderliggende spierweefsel ontstaat warmte. Een belangrijker effect echter dan dat van warmte gaat uit van de druk die bij massage wordt uitgeoefend op het lichaam en die de afvoer van veneus bloed en lymfevocht bevordert in de richting van het hart. Bloed en lymfe voeren afvalsloffen uit spieren en lichaamsspleten mee af De circulatie wordt echter in haar totaal gestimuleerd en behalve dat er vocht en afvalstoffen worden afgevoerd is er ook sprake van een verhoogde toevoer van zuurstof via de longen naar ook verdere organen.

Reflectoire en chemisch-biologische verklaringen

Naast deze mechanische, is er een 'reflectoire verklaring' voor de indirecte effecten van massage. Dal zijn dan effecten die via een omweg worden bereikt. In de weefsels bevinden zich n.l. receptoren voor prikkelingen die hun 'boodschappen' doormelden aan het ruggenmerg of aan de hersenen waar ze omgevormd worden lot een specifieke reactie en vervolgens teruggeseind naar de plaats van de massage of naar een van de organen, maar ook is er een beïnvloeding van een pijngevoel. Zo kan via die omweg de spierspanning zowel verhoogd als verlaagd worden door massage. Zo kan een pijngevoel worden beïnvloed (bijvoorbeeld; bij frictie door een afstomping van het zenuwstelsel). En zo kan ook een verwijding van bloedvaten worden bereikt, wat leidt tot een verhoogde uitwisseling van afvalsloffen en voedingsstoffen/zuurstof en dus tot een beter functioneren van het lichaam.

Dan is er nog 'chemisch-biologische' verklaring voor wat massage kan bereiken, want bij die massage vinden in het lichaam ook chemische processen plaats. Behalve dat de zich in de weefsels bevindende "ontvangertjes" worden geactiveerd, vormen zich in diezelfde weefsels door de massage-prikkel ook chemische stoffen die b.v. de bloedvaten verwijden en de vaatwand doorlaalbaarder maken. Door de verwijding van een bloedvat zal het bloed daar trager stromen en door de verhoogd doorlaatbare vaatwand wordt ook de uitwisseling afval/zuurslof extra verhoogd, wal tol een beter functioneren leidt van het totale mechanisme dat we het menselijk lichaam noemen.

Bio-energetische en psychische verklaringen

Een 'bio-energetische' verklaring van het massage-effect is dat bepaalde spieren gekoppeld zijn aan de functies van bepaalde organen. Als dus in die spieren een prestatieverbetering heeft plaatsgevonden doordat de massage versneld de energiebalans herstelde leidt dat vanzelfsprekend ook tot een beter functioneren van de corresponderende organen en dus van het hele mechanisme "lichaam".

Last but not least is er een 'psychische verklaring' voor het effect dat massage heeft op het locale dan wel totale functioneren. Dit effect moet niet worden overschat maar een onderschatting is nel zo min op haar plaats. Massage is een samenwerkingsproces waarin de masseur gerichte aandacht geeft en inspeelt op subtiele reacties van het lichaam en waarbij de gemasseerde zich bewuster wordt van zijn of haar lichaam. Wie gemasseerd wordt neemt de tijd en de rust om te ontspannen. Het vertrouwen dat men heeft in de deskundigheid van de masseur wordt door het fysieke contact vergroot en leidt dikwijls ook tot meer zelfvertrouwen.

Massage is altijd een mechanische prikkel, maar van alle hiervoor genoemde verklaringen zijn de reflectoire en de bio-energetische verklaringen de belangrijkste. En de algehele conclusie luidt: massage werkt dus.